در جهانی که فناوری با سرعتی سرسام‌آور در حال پیشرفت است، نام زنانی می‌درخشد که توانسته‌اند با پشتکار، دانش و جسارت، مرزهای کلیشه‌های جنسیتی را درهم بشکنند و به پیشگامان این عرصه تبدیل شوند.
ورود زنان به دنیای فناوری، نه‌تنها مسیر شغلی و علمی آن‌ها را متحول کرده، بلکه الهام‌بخش نسل‌های بعدی نیز بوده است. این مقاله روایتی از زنان تأثیرگذار در فناوری است؛ زنانی که نگاه جهانی به توانمندی‌های زنان در عرصه‌های علمی و فنی را تغییر دادند.
دوران اولیه: حضور خاموش اما مؤثر
در دهه‌های ابتدایی قرن بیستم، زنان نقش مهمی در علوم کامپیوتر ایفا کردند، اما نام آن‌ها در تاریخ چندان به چشم نمی‌آمد. یکی از نمونه‌های برجسته، آدا لاولیس (Ada Lovelace) بود که در قرن نوزدهم میلادی نخستین الگوریتم قابل اجرا برای یک ماشین محاسبه‌گر نظری را نوشت.
آدا که اغلب از او به‌عنوان اولین برنامه‌نویس جهان یاد می‌شود، نشان داد که منطق و خلاقیت در فناوری، مرز جنسیتی نمی‌شناسد.
چند دهه بعد، در جریان جنگ جهانی دوم، زنان نقش حیاتی در رمزگشایی و توسعه سیستم‌های محاسباتی ایفا کردند. گریس هاپر، افسر نیروی دریایی آمریکا، از جمله این چهره‌های درخشان بود. او یکی از سازندگان اولین کامپایلر زبان برنامه‌نویسی بود و در توسعه زبان COBOL نقش مهمی ایفا کرد؛ زبانی که هنوز هم در سیستم‌های بانکی و دولتی مورد استفاده است.
دوران مدرن: پیشرفت همراه با چالش
با ورود به قرن بیست‌و‌یکم، زنان بیشتری به حوزه فناوری جذب شدند. اما این مسیر با چالش‌های قابل‌توجهی همراه بود: کمبود فرصت‌های برابر، فرهنگ مردسالارانه در شرکت‌های فناوری، و شکاف جنسیتی در حقوق و موقعیت‌ها، تنها بخشی از موانعی بودند که زنان در این عرصه با آن مواجه بودند.
با این حال، برخی زنان با تکیه بر اراده و نوآوری خود، موفق شدند راه را برای دیگران هموارتر کنند.
زنان پیشرو در دنیای فناوری
۱. شریل سندبرگ – معماری رشد فیسبوک
شریل سندبرگ (Sheryl Sandberg) یکی از نام‌های شناخته‌شده در دنیای فناوری و تجارت است. او به‌عنوان مدیر اجرایی فیسبوک، نقش کلیدی در تبدیل این شبکه اجتماعی به یک پلتفرم جهانی ایفا کرد. شریل نویسنده کتاب پرفروش «Lean In» نیز هست؛ کتابی که به زنان در سراسر جهان انگیزه داده تا جسورانه در مسیر شغلی خود پیش بروند.
او با تأکید بر توازن کار و زندگی، توانست فرهنگ سازمانی فیسبوک را به‌سمت ایجاد محیطی برابرتر سوق دهد و الگوی زنان شاغل در شرکت‌های بزرگ فناوری باشد.
۲. سوزان وجسیکی – مدیرعامل سابق یوتیوب
سوزان وجسیکی (Susan Wojcicki) در دهه ۹۰ میلادی دفتر کار خود را در گاراژ خانه‌اش به لری پیج و سرگئی برین، بنیان‌گذاران گوگل اجاره داد. او به‌زودی به تیم گوگل پیوست و نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه بخش تبلیغات آنلاین گوگل (Google Ads) و خرید یوتیوب داشت. سپس به‌عنوان مدیرعامل یوتیوب منصوب شد.
در دوران مدیریت او، یوتیوب به یکی از تأثیرگذارترین پلتفرم‌های ویدیویی جهان تبدیل شد. سوزان نه‌تنها بر رشد فنی پلتفرم تمرکز داشت، بلکه همواره بر اهمیت تنوع جنسیتی در تیم‌های مهندسی تأکید می‌کرد.
۳. رشما سوجانی – بنیان‌گذار Girls Who Code
رشما سوجانی (Reshma Saujani) با تأسیس سازمان «Girls Who Code» توانست نقش مهمی در تشویق دختران نوجوان به یادگیری برنامه‌نویسی ایفا کند. هدف این سازمان، کاهش شکاف جنسیتی در حوزه فناوری است. رشما با ایجاد فضایی حمایتی و آموزش‌محور، نسل جدیدی از زنان برنامه‌نویس را پرورش داده که در حال ورود به شرکت‌های بزرگ فناوری هستند.
۴. فی‌فی لی – پیشگام هوش مصنوعی
فی‌فی لی (Fei Fei Lee) استاد دانشگاه استنفورد و یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران حوزه‌ی هوش مصنوعی است. او در توسعه ImageNet، یکی از پروژه‌های زیرساختی برای آموزش سیستم‌های بینایی ماشین، نقش کلیدی داشت. این پروژه زمینه‌ساز پیشرفت‌های عظیم در یادگیری عمیق شد.
فی‌فی همواره از اخلاق در توسعه هوش مصنوعی دفاع کرده و از جمله صدای قوی در نقد استفاده‌های نادرست از AI، به‌ویژه در نظارت دولتی و استفاده‌های نظامی، بوده است.
۵. ویتنی ولف – بنیان‌گذار Bumble
ویتنی ولف (Whitney Wolfe) یکی از جوان‌ترین کارآفرینان زن در عرصه فناوری است. او پس از ترک Tinder، اپلیکیشن دوست‌یابی جدیدی به‌نام Bumble را پایه‌گذاری کرد که بر اساس کنترل بیشتر زنان طراحی شده بود. Bumble با رویکردی متفاوت، موفق شد در مدت کوتاهی جایگاه خود را تثبیت کرده و به یک پلتفرم اجتماعی چندوجهی تبدیل شود.
تحول فرهنگی و آینده زنان در فناوری
حضور روزافزون زنان در دنیای فناوری، نه‌فقط باعث ارتقاء تنوع و خلاقیت شده، بلکه فرهنگ سازمانی شرکت‌ها را نیز متحول کرده است. مطالعات نشان می‌دهد که تیم‌هایی با تنوع جنسیتی بالاتر، عملکرد بهتری در حل مسائل پیچیده و نوآوری دارند. به همین دلیل شرکت‌های بزرگی مانند گوگل، مایکروسافت، اپل و آمازون برنامه‌هایی برای جذب، نگهداشت و رشد استعدادهای زنانه راه‌اندازی کرده‌اند.
با وجود پیشرفت‌های قابل‌توجه، همچنان موانعی جدی پیش روی زنان در فناوری وجود دارد: فاصله دستمزد، فرصت‌های نابرابر در مدیریت، تبعیض ناخودآگاه در فرآیندهای استخدام و فرهنگ غالب مردانه در تیم‌های فنی.
اما امیدواری‌ها کم نیست. برنامه‌هایی مانند TechWomen، Women in Tech, SheCodes و دوره‌های آموزشی آنلاین از طریق پلتفرم‌هایی مانند Coursera، Udemy و edX، فرصت‌های گسترده‌ای برای یادگیری و پیشرفت زنان فراهم کرده‌اند.
نقش آموزش و رسانه
آموزش نقش کلیدی در آماده‌سازی دختران برای ورود به دنیای فناوری دارد. مدارس، خانواده‌ها و رسانه‌ها باید تصویری قدرتمند و واقعی از زنان موفق در این حوزه ارائه دهند. معرفی الگوهای زنانه موفق به نوجوانان، می‌تواند سقف‌های شیشه‌ای را بشکند و دختران را به حضور در عرصه‌هایی مانند علوم داده، امنیت سایبری، هوش مصنوعی و رباتیک تشویق کند.
همچنین رسانه‌های اجتماعی امروزه بستری قدرتمند برای دیده‌شدن زنان در فناوری فراهم کرده‌اند. هزاران زن از طریق لینکدین، توییتر، یوتیوب و وبلاگ‌ها تجربه‌های حرفه‌ای و داستان موفقیت خود را به اشتراک می‌گذارند. این روایت‌ها الهام‌بخش و مسیرگشا هستند.
====================================================================================================
موفقیت زنانی که در دنیای فناوری درخشیده‌اند، نه فقط یک پیروزی فردی بلکه نقطه عطفی در تاریخ برابری جنسیتی در حوزه‌ی علم و فناوری است. زنانی مانند شریل سندبرگ، فی‌فی لی، سوزان وجسیکی، رشما سوجانی و بسیاری دیگر نشان داده‌اند که توانایی، خلاقیت و رهبری زنانه می‌تواند دنیا را متحول کند.
با حمایت سیاست‌گذاران، خانواده‌ها، نهادهای آموزشی و شرکت‌های فناورانه، می‌توان آینده‌ای را متصور شد که در آن زنان نه‌تنها بخشی از فناوری هستند، بلکه آن را رهبری می‌کنند. در جهانی که به سرعت دیجیتالی می‌شود، نمی‌توان نیمی از جمعیت را نادیده گرفت. زنان در فناوری، نه یک استثناء، بلکه ضرورتی برای آینده‌ای بهترند.
